Het bestuursakkoord in samenhang met andere onderwijsontwikkelingen

‘Het lerarentekort vormde de primaire aanleiding om het Bestuursakkoord Flexibilisering Lerarenopleidingen af te sluiten. Er zijn nog steeds te weinig leraren. De tekorten verschillen van sector tot sector en van regio tot regio. De tekorten doen zich het sterkst voor in het primair onderwijs en vooral in grootstedelijke regio’s. In andere regio’s is juist sprake van krimp, en dat vraagt om bredere inzetbaarheid van leraren. In het voortgezet onderwijs zijn er hardnekkige tekortvakken. Voor het mbo geldt dat er tekorten zijn in de zorg en techniek.‘

‘Met het bestuursakkoord willen de hbo- en wo-lerarenopleidingen beter anticiperen op de verschillende doelgroepen en vooral op de zijinstromer in het beroep en anderen die naast hun huidige werkzaamheden leraar willen worden. Zo wordt een (gedeeltelijke) overstap naar het onderwijs aantrekkelijker en worden opleidingsroutes zo optimaal mogelijk afgestemd op de kennis en ervaring van de potentiële leraar. De route en begeleiding voor een voormalige steward die de overstap wil maken naar de pabo ziet er immers naar alle waarschijnlijkheid anders uit dan voor een student die net van de havo of het vwo afkomt. De hbo- en wo-lerarenopleidingen hebben hiervoor eigen ambities geformuleerd, maar werken ook samen aan een aantal doelstellingen in de zogeheten (regionale) allianties van lerarenopleidingen. De verbinding met de partnerschappen Samen Opleiden & Professionaliseren is daarbij essentieel, maar ook het bedrijfsleven bijvoorbeeld is een belangrijke samenwerkingspartner voor het opleiden voor het (v)mbo.‘

‘Het bestuursakkoord concentreert zich met name op het kernprobleem lerarentekort.’

‘Met de ontwikkeling van allianties zetten de opleidingen een belangrijke stap richting de vorming van educatieve regio’s zoals beoogd wordt in het actieplan Duurzaam werken in het Onderwijs. Met dit actieplan formuleerden de vijf sectorraden een antwoord op de drie kernproblemen in het onderwijs. Het eerste is te definiëren in termen van kwaliteit, onder andere dat er in Nederland nog steeds zoveel laaggeletterde volwassenen zijn en dat het taal- en rekenniveau van onze leerlingen lager is dan een aantal jaren geleden. De kwaliteit van het onderwijs kan een bijdrage leveren om het niveau weer op peil te brengen. Een ander kernprobleem is de kansenongelijkheid in onze samenleving. En het derde kernprobleem is het lerarentekort. Dit derde kernprobleem heeft ook nog een directe uitwerking op kwaliteit en kansenongelijkheid, de eerste twee kernproblemen. Kortom: het oplossen van het lerarentekort is een absolute voorwaarde om alle kinderen in Nederland goed onderwijs te kunnen bieden. Het bestuursakkoord  concentreert zich met name op dit derde kernprobleem.'

‘Flexibilisering maakt een overstap naar het onderwijs aantrekkelijker.’

‘De hbo-lerarenopleidingen willen verder flexibiliseren door te gaan werken volgens de uitgangspunten van het experiment leeruitkomsten: wat een leraar moet kennen en kunnen staat vast, maar waar, hoe en in hoeveel tijd ze dat leren niet. Een mooie kans om kennis en ervaring vanuit de werkplek (bijvoorbeeld school) in te brengen. De link naar Fast Switch waarbij overstappers versneld een route naar het leraarschap volgen, is hierbij snel gelegd. Een pilot hiervoor is in ontwikkeling. Het opleiden en begeleiden van startende leraren gaat hier vaak samen, zoals bijvoorbeeld bij zij-instromers in beroep. In geval van professionalisering van ervaren leraren gaat het enerzijds om een tweede bevoegdheid en anderzijds om verdere ontwikkeling (verbreding, verdieping) van de leraar om zijn beroep nog beter uit te kunnen oefenen. Een (gedeeltelijke) overstap naar het onderwijs wordt zo veel aantrekkelijker en de inzetbaarheid van zittende leraren wordt vergroot. Hybride docentschap kan beter worden gefaciliteerd en de doorgroeimogelijkheden van leraren worden inzichtelijker en meer toegankelijk, ook over sectoren heen. In zijn totaliteit versterkt en intensiveert het de samenwerking in de partnerschappen van het Samen Opleiden & Professionaliseren. Hiervoor is de ambitie geformuleerd dat alle studenten in een partnerschap opgeleid moeten kunnen worden per 2030 met een doorgaande lijn naar inductie en verdere professionalisering.‘

‘We moeten zoeken naar een toekomstgerichte werkwijze die ons in staat stelt om te anticiperen op ontwikkelingen.’

‘Een belangrijk vraagstuk voor de hbo-lerarenopleidingen is nu tot op welk niveau de leeruitkomsten geharmoniseerd moeten en kunnen worden, zodat studentmobiliteit en horizontale kwaliteitsborging in onderlinge afstemming verder gestimuleerd kunnen worden. Hierdoor wordt de afstemming met de partnerschappen ook vereenvoudigd. Hoe de ontwikkeling en harmonisering van (eenheden) van leeruitkomsten zich verhoudt tot ontwikkelingen zoals curriculum.nu en het bevoegdhedenstelsel is nog onduidelijk. Vooralsnog lijkt het erop dat deze ontwikkelingen nog tijd gaan kosten en dat er vooral gezocht moet worden naar een toekomstgerichte werkwijze die de lerarenopleidingen in staat stelt zoveel mogelijk te kunnen anticiperen op dit soort ontwikkelingen. De pilot microcredentials is één van de belangrijke stappen naar deze toekomstgerichte werkwijze. Een microcredential is een eenheid (van leeruitkomsten) waaraan een voor instellingen en daarbuiten zelfstandige (h)erkenbare waarde wordt gekoppeld. Het zou hierbij ook kunnen gaan om een uitbreiding van de bevoegdheid van een leraar. Dit zou mogelijk goed kunnen werken voor leraren en docenten in het (v)mbo, waarin de ontwikkelingen vaak snel gaan en vaak met kleine vakken gewerkt wordt. Om hiervoor een bevoegdheid te verkrijgen zou een volledige lerarenopleiding doorlopen moeten worden: dat duurt voor verschillende partijen te lang. Bovendien kunnen de lerarenopleidingen op die manier niet tijdig anticiperen op nieuwe ontwikkelingen. Met het verder inkleuren van het coalitieakkoord en de nadere invulling van de inzet van de nieuwe bewindslieden zal hier komende tijd meer duidelijkheid over komen.’

Jan Bogerd, voorzitter Stuurgroep Lerarenopleidingen